آسیب پذیری CSRF – با توسعه روز افزون فضای مجازی و نفوذ فناوری اطلاعات به همه جوانب زندگی، مسائل امنیتی نیز بطور همزمان توجه بیشتری را به خود جلب کردهاند. یکی از این مسائل امنیتی، آسیب پذیری Cross-Site Request Forgery (CSRF) است که در این مقاله با چگونگی مقابله با آن در وبسایتهای ساخته شده با وردپرس آشنا خواهیم شد. اگر تمایل دارید با دیگر مقالات آشنا شوید اینجا را بررسی کنید.
آسیب پذیری CSRF چیست؟
Cross-Site Request Forgery (CSRF)، یک نوع حمله امنیتی است که در آن مهاجمان با بهرهگیری از دستورات مرورگر کاربر، بدون اطلاع کاربر، عملیاتی را در وبسایتهای مورد نظر انجام میدهند. در این نوع حمله، مهاجمان معمولاً از طریق ارسال اطلاعات تقلبی یا بدون اطلاع کاربر، دستوراتی را به سرور ارسال میکنند تا عملیاتی مشابه با دستور اصلی کاربر انجام شود.
معمولاً برای انجام یک حمله CSRF، مهاجمان از طریق ارسال لینکهای کوتاه و پیغامهای تقلبی، کاربران را به وبسایتهای مختلفی هدایت میکنند. این لینکها و پیغامها ممکن است با تخفیفات ویژه، قرعهکشیها و یا هر نوع محتوای جذاب دیگری معرفی شوند. با کلیک کردن بر روی این لینکها و بازدید از وبسایتهای مربوطه، عملیات ناخواستهای انجام میشود و مهاجمان قابلیت کنترل دستورات ارسالی به سرور را پیدا میکنند.
CSRF چگونه کار میکند؟
آسیب پذیری Cross-Site Request Forgery (CSRF) به این صورت کار میکند که مهاجمان با استفاده از روشهای مختلف، تلاش میکنند تا درخواستهای جعلی را به نام کاربران معتبر ارسال کنند و اعمال ناخواسته را انجام دهند. در اینجا مراحل کلی کارکرد CSRF را بررسی میکنیم:
1. مهاجم مستهدف را شناسایی میکند: مهاجم باید یک وبسایت هدف را شناسایی کند که میخواهد به آن حمله کند. این ممکن است یک سایت بانکی، سرویس ابری، انجمن آنلاین و غیره باشد.
2. حملهکننده صفحهای را طراحی میکند: حملهکننده یک صفحه وب طراحی میکند که شامل کد HTML و JavaScript است. این صفحه معمولاً شامل فرمهای مخفی است که به طور ناخواسته از طریق آنها درخواستهای مخربی ارسال میشود.
3. کاربر معتبر صفحه حمله را مشاهده میکند: مهاجمان باید کاربران را متقاعد کنند تا صفحه حمله را مشاهده کنند. این میتواند از طریق ارسال ایمیلهای تقلبی، پیوندهای مشبوه در انجمنها یا شبکههای اجتماعی و یا استفاده از تبلیغات تقلبی صورت گیرد.
4. درخواستهای جعلی ارسال میشود: زمانی که کاربران به صفحه حمله دسترسی پیدا میکنند، درخواستهای جعلی از طریق فرمهای مخفی یا اجرای خودکار JavaScript ارسال میشود. این درخواستها معمولاً به صورت ناخواسته انجام میشود و کاربران متوجه آن نمیشوند.
5. درخواست مخرب اجرا میشود: وقتی که درخواستهای جعلی به سرور هدف ارسال میشوند، سرور فرض میکند که این درخواستها از سوی کاربر معتبر هستند و آنها را اجرا میکند. به این ترتیب، عملیات مخربی مانند تغییر رمز عبور، انتقال پول، ارسال پیامهای تقلبی و غیره انجام میشود.
در کل، CSRF برای مهاجمان امکان ارسال درخواستهای جعلی به سرور هدف را فراهم میکند و از بیاطلاعی کاربران معتبر بهره میبرد. برای مقابله با این آسیب پذیری، اجرای اقدامات امنیتی مانند استفاده از توکنهای CSRF و بررسی رفر شاهد به شدت توصیه میشود.
توضیح درخواستهای CSRF
درخواستهای Cross-Site Request Forgery (CSRF) یا جعل درخواستهای بین سایتی به این صورت عمل میکند که مهاجمان تلاش میکنند تا درخواستهایی را به طور ناخواسته از سوی کاربران معتبر ارسال کنند. این درخواستها معمولاً از طریق صفحات وبی که توسط مهاجم طراحی شدهاند، ارسال میشوند. اصطلاح “جعل” به این معنی است که درخواستها به نظر میرسد که از طرف کاربر معتبر فرستاده شدهاند، در حالی که در واقع توسط مهاجم ایجاد شدهاند.
برای مثال، فرض کنید یک کاربر وارد حساب کاربری خود در یک وبسایت معتبر شده است. در همان زمان، او یک ایمیل مشکوک را دریافت میکند که درخواست میکند برای دریافت جایزه یا انجام عملیاتی مشابه، باید روی لینکی کلیک کند. با کلیک کردن بر روی لینک، کاربر بدون اطلاع، درخواست جعلی را ارسال میکند.
درخواست جعلی میتواند هر نوع درخواست وبی باشد، از جمله درخواستهای POST یا GET. این درخواستها ممکن است شامل تغییرات در اطلاعات کاربری، تراکنشهای مالی، ثبت تغییرات در سیستم و غیره باشند. مهمترین نکته در CSRF این است که درخواستها از سوی مهاجم ایجاد شدهاند و سرور مقصد نمیتواند تشخیص دهد که آیا درخواست از سوی کاربر معتبر یا مهاجم فرستاده شده است.
برای مقابله با این نوع حملات، معمولاً از روشهایی مانند استفاده از توکنهای CSRF، بررسی رفر شاهد و اعتبارسنجی درخواستها استفاده میشود. با این تدابیر امنیتی، امکان جلوگیری از درخواستهای جعلی و احتمالی که میتواند به صدمه رساندن به کاربران و سیستم منجر شود، افزایش مییابد.
مثال عملی CSRF
یک مثال عملی از حمله CSRF میتواند در موقعیتی رخ دهد که کاربر در حساب کاربری خود وارد شده و در حال انجام یک تراکنش مالی است.
فرض کنید یک کاربر وارد حساب بانکی خود شده است و در حال انتقال مبلغی به حسابی دیگر است. در همان زمان، مهاجم یک صفحه وب جعلی طراحی میکند و آن را به عنوان یک ایمیل یا لینک جذاب برای کاربران ارسال میکند.
کاربر بیخبر از خطرات CSRF، ایمیل را دریافت میکند و لینک را باز میکند. صفحه جعلی که توسط مهاجم طراحی شده است، یک فرم مانند فرم انتقال پول در حساب بانکی را نمایش میدهد.
بدون اطلاع، کاربر در این صفحه جعلی جزئیات تراکنش خود را وارد میکند، مانند مبلغ و حساب مقصد. درخواست جعلی سپس از طریق مرورگر کاربر ارسال میشود.
اگر درخواست CSRF موفق باشد، سرور بانکی به عنوان کاربر معتبر درخواست را تلقی کرده و تراکنش مالی را انجام میدهد. به عبارت دیگر، پول از حساب کاربر معتبر به حساب مهاجم منتقل میشود، در حالی که کاربر معتبر هیچگونه عملی را متوجه نمیشود.
با این نمونه، آسیبپذیری CSRF و خطرات آن برای امنیت کاربران و سیستم بانکی قابل مشاهده است. لذا اتخاذ اقدامات امنیتی مانند استفاده از توکنهای CSRF و بررسی رفر شاهد برای جلوگیری از این نوع حملات بسیار ضروری است.
توضیح نحوه انجام حملات CSRF:
برای انجام حملات CSRF، مهاجمان از تکنیکهای مختلفی استفاده میکنند. در ادامه، نحوه انجام حملات CSRF را تشریح خواهم کرد:
۱. طراحی صفحه جعلی: مهاجمان صفحات وبی را طراحی میکنند که به ظاهر شبیه به صفحات معتبر هستند، مانند فرمهای ورود، فرمهای تراکنش مالی و غیره. این صفحات جعلی معمولاً با استفاده از زبانهای مانند HTML، CSS و JavaScript طراحی میشوند.
۲. ارسال لینک یا ایمیل: مهاجمان به منظور جلب توجه کاربران، لینکهای جعلی را از طریق ایمیل، پیامهای متنی، شبکههای اجتماعی یا صفحات وب دیگر ارسال میکنند. این لینکها معمولاً تحت عنوانهای جذاب یا جایزه و قرار گرفتن در محتوای جذاب قرار میگیرند.
۳. انجام درخواستهای جعلی: زمانی که کاربران بر روی لینک جعلی کلیک میکنند یا صفحه جعلی را باز میکنند، درخواستهای جعلی از طریق مرورگر آنها ارسال میشوند. این درخواستها میتوانند شامل درخواستهای POST یا GET باشند که اطلاعات مخرب را به سرور مقصد ارسال میکنند.
۴. استفاده از اعتبار کاربران: یکی از اصلیترین ویژگیهای حملات CSRF استفاده از اعتبار کاربران معتبر است. زیرا سرور مقصد درخواستهای جعلی را به عنوان درخواستهای معتبر از سوی کاربران در نظر میگیرد و اقدامات مورد نظر را انجام میدهد.
به طور خلاصه، حملات CSRF با استفاده از ارسال درخواستهای جعلی از طریق مرورگر کاربران، تلاش میکنند تا سرور را به انجام عملیات ناخواسته و مخرب متقاعد کنند. برای جلوگیری از این نوع حملات، استفاده از توکنهای CSRF، بررسی رفر شاهد و محدودیت دسترسی به دامنههای معتبر از جمله تدابیر امنیتی مورد استفاده قرار میگیرند.
روشهای مقابله با CSRF:
مقابله با حملات CSRF بسیار حائز اهمیت است تا امنیت سیستمها و کاربران تامین شود. در ادامه، به برخی از روشهای مقابله با CSRF میپردازیم:
1. استفاده از توکنهای CSRF: این روش یکی از موثرترین راهها برای مقابله با CSRF است. با استفاده از توکنهای CSRF، سرور یک توکن تصادفی به کاربران ارسال میکند و این توکن باید در هر درخواست ارسال شده باشد. سرور با بررسی تطابق توکن با درخواست، میتواند تشخیص دهد که آیا درخواست از سوی کاربر معتبر است یا خیر.
2. استفاده از هدر Referer: هدر Referer، آدرس صفحهای را که درخواست از آن ارسال شده است، مشخص میکند. با بررسی این هدر و اطمینان از تطابق آن با دامنههای معتبر، میتوان از درخواستهای جعلی جلوگیری کرد.
3. استفاده از اطلاعات مخصوص وبسایت: وبسایتها میتوانند از اطلاعات مخصوص خود در درخواستها استفاده کنند. مثلاً با قرار دادن یک کوکی خاص در زمان لاگین کاربر، درخواستها باید اطلاعات این کوکی را نیز ارسال کنند. این کوکیها میتوانند از طریق توکنهای CSRF تولید شوند.
4. استفاده از حداکثر مجاز تاریخچه: سرورها میتوانند تاریخچه درخواستها را نگهداری کنند و درخواستهایی را که از مرورگرهای معتبر نیستند رد کنند. این روش میتواند از درخواستهای جعلی که از طریق لینکها یا فرمهای جعلی ارسال میشوند، جلوگیری کند.
5. استفاده از CAPTCHA: اضافه کردن مکانیزم CAPTCHA به صفحاتی که درخواستهای مهم از طریق آن ارسال میشوند، میتواند از حملات CSRF جلوگیری کند. با استفاده از CAPTCHA، کاربران مجبور میشوند تصویر یا کدی را تشخیص داده و وارد کنند تا ثابت شود که انساناند و نه برنامههای خودکار.
با استفاده از این روشها و ترکیب آنها، میتوان از حملات CSRF محافظت کرد و امنیت سیستم را تقویت نمود. همچنین، به روز رسانی و نگهداری منظم سیستم و استفاده از تمام بهروزرسانیهای امنیتی نیز بسیار حائز اهمیت است.
معایب و مزایای استفاده از توکنهای CSRF:
استفاده از توکنهای CSRF در مقابله با حملات CSRF دارای مزایا و معایبی است. در ادامه به برخی از این مزایا و معایب میپردازیم:
مزایا:
۱. افزایش امنیت: استفاده از توکنهای CSRF به صورت قابل توجهی امنیت سیستم را افزایش میدهد. با این روش، احتمال دریافت و اجرای درخواستهای جعلی تقلیل مییابد و تشخیص درخواستهای معتبر از سوی کاربران ممکن میشود.
۲. سهولت اجرا: پیادهسازی توکنهای CSRF به نسبت ساده است و از لحاظ عملکردی همچنین بهبود میبخشد. افزودن توکنها به درخواستهای مربوطه در سمت کلاینت و سرور نسبتاً ساده است.
۳. انعطافپذیری: استفاده از توکنهای CSRF امکان انعطافپذیری در کنترل امنیت را میدهد. میتوان به طور دقیق تنظیم کرد که کدام درخواستها نیاز به توکن CSRF دارند و کدامها نیازی به آن ندارند.
معایب:
۱. پیچیدگی: برای پیادهسازی توکنهای CSRF، نیاز به تغییرات در سمت کلاینت و سرور و همچنین هماهنگی در ارسال و دریافت توکنها است. این ممکن است پیچیدگی بیشتری را در توسعه و نگهداری سیستم ایجاد کند.
۲. بار اضافی: استفاده از توکنهای CSRF ممکن است به افزایش حجم اطلاعات ارسالی منجر شود. برای هر درخواست، توکن CSRF نیز باید ارسال شود که میتواند باعث افزایش حجم درخواستها و مصرف پهنای باند شود.
۳. تأخیر اضافی: به دلیل نیاز به تولید و بررسی توکنهای CSRF، ممکن است تأخیری در اجرای درخواستها ایجاد شود. این موضوع ممکن است به خصوص در سیستمهایی با بار زیاد تأثیرگذار باشد. با توجه به این مزایا و معایب، استفاده از توکنهای CSRF باید با توجه به نیازها و شرایط خاص هر سیستم و برنامهی مورد نظر بررسی شود.
کاربردها و زمینههای مورد استفاده CSRF:
حملات CSRF در ابتدا به عنوان یک آسیب پذیری امنیتی شناخته شدند، اما در ادامه برخی کاربردها و زمینههای مورد استفاده از این آسیب پذیری شناسایی شدند. در زیر به برخی از کاربردها و زمینههای مورد استفاده CSRF اشاره میکنیم:
۱. حملات دزدی اطلاعات کاربران: با استفاده از حملات CSRF، مهاجمان میتوانند از طریق درخواستهای جعلی اطلاعات حساب کاربری را دزدیده و به آنها دسترسی پیدا کنند. این اطلاعات میتواند شامل نام کاربری، رمزعبور، ایمیل، اطلاعات مالی و غیره باشد.
۲. تغییرات غیرمجاز در حساب کاربری: حملات CSRF میتوانند مهاجمان را قادر سازند تا تغییرات غیرمجازی را در حساب کاربری هدف اعمال کنند. به عنوان مثال، مهاجم میتواند تغییراتی در پروفایل کاربری، اطلاعات تماس، تنظیمات امنیتی و غیره ایجاد کند.
۳. انجام عملیات مالی تقلبی: با استفاده از حملات CSRF، مهاجمان میتوانند کاربران را به انجام عملیات مالی تقلبی متقاعد کنند. مثلاً، از کاربران خواسته میشود تا پرداختی را انجام دهند یا اطلاعات بانکی خود را وارد کنند، در حالی که در واقع این درخواستها توسط مهاجمان ایجاد شدهاند.
۴. ارسال درخواستهای مخرب: حملات CSRF میتوانند برای ارسال درخواستهای مخرب به سیستم هدف استفاده شوند. مهاجمان میتوانند درخواستهایی از جمله حذف اطلاعات مهم،
تغییر تنظیمات سیستم، ایجاد نقص امنیتی و غیره را ایجاد کنند.
۵. سوءاستفاده از اعتماد کاربر: حملات CSRF میتوانند به مهاجمان کمک کنند تا از اعتماد کاربران به سایتها و برنامههای معتبر سوءاستفاده کنند. این آسیب پذیری میتواند به مهاجمان اجازه دهد تا از نام واقعی سایت یا برنامهای استفاده کنند و درخواستهای جعلی را در قالب آنها ارسال کنند.
با توجه به این کاربردها و زمینههای استفاده، لازم است توجه ویژهای به امنیت سیستمها و برنامهها در برابر حملات CSRF شود و تمام تدابیر لازم برای جلوگیری و مقابله با این نوع حملات اتخاذ شود.
نکاتی برای جلوگیری از CSRF:
جلوگیری از حملات CSRF بسیار حائز اهمیت است و با اتخاذ تدابیر مناسب میتوان از آسیب پذیریهای احتمالی محافظت کرد. در زیر به برخی از نکات مهم برای جلوگیری از CSRF اشاره میکنیم:
۱. استفاده از توکنهای CSRF: برای ارسال درخواستهای معتبر، میتوان از توکنهای CSRF استفاده کرد. این توکنها در هر درخواست ارسال شده و در سمت سرور بررسی میشوند. این روش به کاربران اجازه میدهد تا هر درخواست را تنها در صورت داشتن توکن معتبر ارسال کنند.
۲. تعیین ترجیحات مرورگر: مرورگرها امکاناتی را فراهم میکنند که میتوانند از حملات CSRF جلوگیری کنند. از جمله این تنظیمات میتوان به قفل کردن سیاستهای SameSite برای کوکیها و استفاده از سیاست Referer برای کنترل دسترسی به صفحات ارجاع داده شده اشاره کرد.
۳. بررسی سیستم و برنامهها: بررسی و بررسی مستمر سیستمها و برنامهها از نظر آسیب پذیری CSRF بسیار مهم است. بهروزرسانی نرمافزارها، استفاده از بهروزترین نسخههای فریمورکها و کتابخانهها، و اجرای تستهای امنیتی میتواند به محافظت از سیستم در برابر حملات CSRF کمک کند.
۴. استفاده از CAPTCHA: اضافه کردن مکانیزم CAPTCHA به صفحات مهمی که درخواستهای مهم از طریق آنها ارسال میشوند، میتواند از حملات CSRF جلوگیری کند. با استفاده از CAPTCHA، کاربران مجبور میشوند تصو
یری را تأیید کنند و از ارسال خودکار درخواستها توسط مهاجمان جلوگیری شود.
۵. آگاهی کاربران: آموزش و آگاهی دادن به کاربران در مورد خطرات CSRF و راههای مقابله با آن بسیار مهم است. کاربران باید در مورد مسائل امنیتی آگاه باشند و در صورت شک و تردید از ارسال درخواستها و ورود اطلاعات حساس خود به دقت بیشتری بپرهیزند.
با اتخاذ این تدابیر، میتوان از حملات CSRF جلوگیری کرده و امنیت سیستمها و برنامهها را بهبود بخشید.
نمونه عملی:
برای بهتر درک کاربردها و اثرات حملات CSRF، یک مطالعه موردی را در نظر بگیریم:
فرض کنید یک وبسایت فروشگاهی آنلاین دارید که کاربران میتوانند از طریق آن کالاها را سفارش دهند. این وبسایت از توکنهای CSRF برای مقابله با حملات CSRF استفاده میکند.
حمله ممکن است به این صورت اتفاق بیفتد: یک مهاجم (هکر) یک صفحه وب تقلبی را ایجاد میکند که شبیه به صفحه سفارش در وبسایت فروشگاهی شما است. این صفحه شامل فرم سفارش است که مشابه فرم اصلی است. مهاجم میتواند از طریق ایمیل یا لینکی که به کاربران ارسال میشود، کاربران را به این صفحه تقلبی هدایت کند.
زمانی که کاربران بر روی لینک تقلبی کلیک کنند و صفحه تقلبی را ببینند، اگر در همان لحظه به وبسایت اصلی خود لاگین کرده باشند، توکن اعتبار ساخته شده توسط وبسایت فروشگاهی را به صورت خودکار در مرورگرشان دارند. این صفحه تقلبی درخواست سفارش را از طریق درخواست POST به وبسایت اصلی ارسال میکند، و به عنوان توکن اعتبار، توکن معتبر را به همراه درخواست ارسال میکند.
با دریافت این درخواست، وبسایت اصلی در نظر دارد که درخواست را بررسی کرده و سفارش مشابه را ایجاد کند. به دلیل ارسال توکن اعتبار معتبر، وبسایت اصلی نمیتواند این درخواست را از درخواستهای معتبر تشخیص دهد و به طور نادرست فکر میکند که این درخ
واست توسط کاربر معتبری ارسال شده است. بنابراین، وبسایت اصلی سفارش را ایجاد کرده و به مهاجم کمک میکند تا سفارشی که او تقلبی ایجاد کرده است، انجام شود.
این مثال نشان میدهد که چگونه یک حمله CSRF میتواند کاربران را در ارسال درخواستهای نادرست تقلبی به سایتها متقاعد کند و موجب خسارتی برای کاربران و سایتها شود. با استفاده از توکنهای CSRF و سایر روشهای مقابله، میتوان از این نوع حملات جلوگیری کرد و امنیت سایتها را حفظ کرد.
معرفی یک حمله CSRF مشهور
یکی از حملات CSRF مشهور، حمله “Samy” است که در سال ۲۰۰۵ توسط یک توسعهدهنده وب به نام Samy Kamkar انجام شد. این حمله تأثیر قابل توجهی بر شبکه اجتماعی MySpace داشت.
در این حمله، Samy Kamkar توانست با استفاده از یک اشتباه در طراحی وبسایت MySpace، کدهای جاوااسکریپت خود را در بخشی از بیوگرافی حساب کاربری خود قرار دهد. سپس با ایجاد یک لینک مخرب و ارسال آن به دوستان خود، میلیونها کاربر را متقاعد کرد تا روی این لینک کلیک کنند.
وقتی کاربران بر روی لینک کلیک میکردند، کدهای جاوااسکریپت مخرب برای آنها اجرا میشدند. این کدها به طور خودکار نام کاربری “Samy” را به لیست دوستان آن کاربر اضافه میکردند و همچنین خودکار پروفایل آنها را به “Samy Is My Hero” تغییر میدادند.
این حمله سبب شد تا میلیونها کاربر MySpace از این حمله تحت تأثیر قرار بگیرند و نام “Samy” به عنوان یک قهرمان برتر در آن شبکه اجتماعی ظاهر شود. این حمله نشان داد که چگونه با استفاده از ضعفهای امنیتی موجود در یک وبسایت، میتوان تأثیرات جدی را بر روی کاربران وب داشت.
این حمله نشان داد که حملات CSRF میتوانند به صورت وسیع در برابر کاربران وب آسیب رسانده و میزان آسیب آنها را بیشتر کنند. از آن زمان تاکنون، شرکتها و توسعهدهندگان برای جلوگیری از این نوع حملات، تلاشه
ای فراوانی را انجام دادهاند و اقدامات امنیتی بیشتری را در نرمافزارها و وبسایتهای خود اعمال کردهاند.
خلاصه مطلب:
در این مقاله، با مفهوم و آسیب پذیری CSRF آشنا شدیم. ابتدا به معنای CSRF پرداخته و نحوه کارکرد آن را توضیح دادیم. سپس به توضیح درخواستهای CSRF پرداختیم و مثال عملی این نوع درخواستها را بیان کردیم.
در ادامه، نحوه انجام حملات CSRF و روشهای مقابله با آن را بررسی کردیم. همچنین، معایب و مزایای استفاده از توکنهای CSRF و کاربردها و زمینههای مورد استفاده این نوع حملات را بررسی نمودیم.
در نهایت، نکاتی را برای جلوگیری از CSRF مطرح کردیم و تأکید کردیم که آگاهی کاربران و اعمال روشهای امنیتی مناسب از جمله استفاده از توکنهای CSRF، اقداماتی مهم برای حفظ امنیت سیستمها و برنامهها هستند.
با توجه به اینکه CSRF یکی از حملات رایج در فضای امنیتی وب است، درک دقیق از مفهوم آن و روشهای مقابله با آن بسیار اهمیت دارد تا امنیت سیستمها و حریم خصوصی کاربران حفظ شود. در نهایت، با معرفی یک مطالعه موردی و حمله مشهور CSRF، بر ضرورت اعمال اقدامات امنیتی و آگاهی کاربران تأکید کردیم.